Edukacja to proces, który wymaga od pedagogów nie tylko przekazywania wiedzy, ale i głębokiego zrozumienia, kim są ich uczniowie. W wywiadzie prowadzonym w ramach edukacyjnego podcastu, dr Katarzyna Grzesiak-Bramańska, naukowczyni i pedagożka dzieli się refleksjami na temat wychowania, świadomości własnych ograniczeń oraz wyzwań związanych z pracą z dziećmi o specjalnych potrzebach. Gościni, która sama odkryła u siebie cechy spektrum autyzmu, porusza kluczowe aspekty związane z diagnozą, akceptacją i indywidualizacją procesu nauczania.
Kim jestem? O odnajdywaniu tożsamości
W wywiadzie Dr Grzesiak-Bramańska wprowadza nas w swój świat, opowiadając o roli naukowczyni, pedagożki i matki. To wieloaspektowa tożsamość, którą odkrywała przez lata. Kluczowym punktem w jej życiu była diagnoza autyzmu, która przyszła po długim procesie diagnostycznym. „To moment, który otworzył mi oczy na wiele trudności, z którymi się mierzyłam. To była droga do odnalezienia siebie” – mówi, podkreślając, jak ważna była dla niej akceptacja własnej odmienności i zrozumienie swoich ograniczeń.
Wyzwania wychowania dzieci w spektrum
Podjęcie tematu spektrum autyzmu przywiodło rozmówczynię do refleksji na temat wychowania dzieci, które również zostały zdiagnozowane jako dzieci ze spektrum autyzmu. W obliczu niepewności i stereotypowych przekonań z otoczenia, autorka musiała zaufać swojej intuicji. Opowiada o wyzwaniach, takich jak zrozumienie sensorycznych i emocjonalnych potrzeb dzieci. „Intuicyjnie czułam, że moje dziecko potrzebuje czegoś innego – dodatkowej uwagi, zrozumienia jego wyjątkowych potrzeb” – tłumaczy.
Wypalenie rodzicielskie i współczesne wyzwania rodziców
„Polska znajduje się na pierwszym miejscu pod względem wypalenia rodzicielskiego” – zauważa Gościni. Wskazuje, że coraz więcej rodziców czuje się przytłoczonych obowiązkami wychowawczymi, a presja, by „sprostać” oczekiwaniom społecznym, często przytłacza. Kampanie informacyjne oraz otwarte rozmowy mają na celu wsparcie rodziców i zwiększenie ich świadomości, aby uniknąć niepotrzebnych frustracji i przeciążenia.
Znaczenie krzyku i uważność w rozumieniu potrzeb dziecka
Wychowanie bez oceniania to podejście, które wywodzi się z założeń pedagogiki daltońskiej. Krzyk – temat poruszany w wywiadzie – to według autorki naturalna forma wyrażania emocji przez dzieci, często interpretowana przez dorosłych jako problematyczna. Dr Grzesiak-Bramańska wskazuje na badania krajów skandynawskich, gdzie reakcje rodziców i otoczenia na krzyk dziecka są bardziej przemyślane, pozbawione presji społecznej. „Czasem krzyk oznacza, że dziecko staje się sobą, uczy się wyrażać swoje potrzeby i przestaje tłumić emocje” – podkreśla.
Plan daltoński jako model pracy z dziećmi
Zrozumienie indywidualnych potrzeb dzieci pozwala stworzyć przestrzeń, w której mogą rozwijać się bez oceniania i presji. „Plan daltoński jest oparty na wolności, współpracy i samodzielności” – tłumaczy prowadząca wywiad Anna Sowińska, wskazując na znaczenie wyboru i odpowiedzialności za podejmowane decyzje. Plan ten wspiera dzieci w wyrażaniu siebie, budowaniu pewności siebie i rozwijaniu umiejętności samodzielnego myślenia.
Współpraca między rodzicami i nauczycielami
Gościni zauważa, że brak komunikacji między nauczycielami a rodzicami często prowadzi do niepotrzebnych napięć i błędnych interpretacji zachowań dzieci. Jej zdaniem kluczowe jest, aby nauczyciele i rodzice mieli możliwość otwartej rozmowy nie tylko w sytuacjach kryzysowych, ale i w codziennych sprawach. „Rozmowa, wzajemne zrozumienie i zaufanie pozwalają stworzyć bezpieczne środowisko dla dziecka i uniknąć błędnych ocen” – mówi.
Rola empatii i uważności w pracy z dziećmi
Pod koniec wywiadu Gościni zwraca uwagę na to, jak ważna jest empatia w pracy z dziećmi. „Dzieci nie pamiętają, czego próbujesz je nauczyć. Pamiętają, kim jesteś” – mówi. To zdanie idealnie oddaje istotę pracy nauczyciela: kluczowa jest autentyczność, umiejętność słuchania i gotowość do zmiany swoich przyzwyczajeń.
Refleksje nad wychowaniem jako procesem kształtowania człowieka
Edukacja to więcej niż tylko przekazywanie wiedzy – to pomaganie dziecku odkrywać siebie i swoje możliwości. Dr Katarzyna Grzesiak-Bramańska zachęca nauczycieli, by wspierali dzieci w tym procesie, rozumieli ich indywidualne potrzeby i dawali im przestrzeń do bycia sobą. Tylko wtedy możliwe jest budowanie zdrowych relacji, które pomogą młodemu człowiekowi stawiać czoła przyszłym wyzwaniom.